Maelezo ya jumla
VVU/UKIMWI ni ugonjwa hatari ambao unasababishwa na virusi vya ukimwi ambavyo huathiri mfumo wa kinga ya mwili wa binadamu. Hivyo, ni muhimu kuchukua hatua za kuzuia maambukizi ili kulinda afya yako na ya wapendwa wako. Zifuatazo ni baadhi ya hatua unazoweza kuchukua:
- Kutumia kinga wakati wa kujamiiana; Kinga ni pamoja na kutumia kondomu za kiume au kondomu za kike wa kujamiana na kujizuia au kuacha kabisa kujamiiana. Kondomu ni njia nzuri na salama ya kujikinga na maambukizi ya VVU/UKIMWI na magonjwa mengine ya zinaa. Ni muhimu kuhakikisha unatumia kondomu kila unapojamiiana na mtu ambaye hujui hali yake ya VVU/UKIMWI.
- Kupata elimu juu ya VVU/UKIMWI na njia za kujikinga, Elimu juu ya VVU/UKIMWI na njia za kujikinga ni muhimu sana. Unapaswa kujua jinsi virusi hivi vinavyosambaa na jinsi unavyoweza kujikinga. Fanya utafiti wa kina kuhusu VVU/UKIMWI na tafuta taarifa kutoka kwa wataalamu wa afya na vyanzo vingine vya kuaminika.
- Kufanyiwa vipimo vya VVU/UKIMWI mara kwa mara, Kufanyiwa vipimo vya VVU/UKIMWI ni muhimu ili kujua hali yako ya afya na kujua kama una virusi hivi au la. Kwa kufanya hivi, utaweza kuchukua hatua stahiki za kuzuia maambukizi na kusimamia afya yako kwa ufanisi zaidi.
- Kutumia dawa za kuzuia maambukizi ya VVU/UKIMWI (PrEP), Dawa za kuzuia maambukizi ya VVU/UKIMWI (PrEP) ni dawa ambazo mtu asiye na virusi vya ukimwi anaweza kuzitumia kuzuia maambukizi iwapo anadhani yupo kwenye hatari au atakuja kuwa katika hatari ya kupata maambukizi. Dawa hizi hupatikana kwa mujibu wa mwongozo wa tiba wa Tanzania na zinapaswa kutumiwa kwa ushauri na maelekezo ya daktari.
- Kutumia dawa za kufubaza virusi vya ukimwi (ART), Kama umeambukizwa virusi vya ukimwi, ni muhimu kuanza kutumia dawa za kufubaza virusi hivi mara moja. Dawa hizi hupunguza kasi ya ukuaji wa virusi vya ukimwi na kuimarisha mfumo wako wa kinga ya mwili. Dawa hizi zinapatikana kwa mujibu wa mwongozo wa tiba wa Tanzania na zinapaswa kutumiwa kwa ushauri na maelekezo ya daktari.
- Kuepuka kushiriki vitendo hatarishi, Kushiriki vitendo hatarishi kama vile matumizi ya dawa za kulevya kwa njia ya sindano, ngono zembe, na kutumia vifaa vyenye ncha kali kama vile sindano za wengine, ni hatari sana na inaweza kuongeza hatari ya kuambukizwa VVU/UKIMWI. Kuepuka vitendo hivi ni muhimu kuzuia maambukizi.
- Kupata ushauri na msaada wa kiakili na kijamii, Maambukizi ya VVU/UKIMWI yanaweza kuathiri sana afya yako ya kiakili na kijamii. Ni muhimu kupata ushauri na msaada wa kiakili na kijamii ili kukabiliana na changamoto zinazoweza kujitokeza. Huduma hizi zinapatikana katika vituo vya afya, mashirika ya kijamii, na taasisi nyingine za kutoa msaada.
Kutumia dawa za kuzuia maambukizi kama unadhani umeambukizwa (post exposure prophylaxis)
Hii ni njia ya kutumia dawa za kupunguza makali ya virusi vya ukimwi (ARVs) baada ya kuwa na hatari ya kuambukizwa virusi hivyo. Njia hii inaweza kuzuia virusi hivyo kuingia kwenye seli za mwili na kusababisha ugonjwa wa ukimwi.
Kuna mambo kadhaa unayopaswa kufanya ikiwa unadhani umeambukizwa virusi vya ukimwi. Kwanza, unapaswa kupima damu yako ili kujua ikiwa una virusi hivyo au la. Pili, unapaswa kuwasiliana na kituo cha afya kilicho karibu nawe ili kupata ushauri na dawa za PEP. Tatu, unapaswa kuanza kutumia dawa za PEP ndani ya masaa 72 baada ya kuwa na hatari ya kuambukizwa. Unapaswa kuendelea kutumia dawa hizo kwa siku 28 bila kukosa.
Dawa za PEP zinafaa kwa watu wanaoweza kuambukizwa virusi vya ukimwi kupitia njia mbalimbali, kama vile ngono zembe, sindano chafu, au majeraha yanayotokana na damu iliyochafuliwa. Hata hivyo, dawa hizi sio njia ya uhakika ya kuzuia maambukizi. Bado unahitaji kuchukua tahadhari nyingine, kama vile kutumia kondomu, kuepuka sindano chafu, au kupata chanjo dhidi ya magonjwa mengine yanayosambazwa kupitia damu.
Dawa za PEP zinaweza kuwa na madhara mbalimbali, kama vile kichefuchefu, kuharisha, maumivu ya tumbo, au maumivu ya kichwa. Madhara haya yanaweza kupungua baada ya muda, lakini ikiwa yatakuwa makali au yataendelea, unapaswa kuwasiliana na daktari wako mara moja. Pia unapaswa kuripoti ikiwa utapata dalili zozote za maambukizi, kama vile homa, kukohoa, au kupoteza uzito.
Dawa za PEP ni njia mojawapo ya kukabiliana na janga la ukimwi duniani. Zinaweza kuokoa maisha ya watu wengi wanaokabiliwa na hatari ya kuambukizwa virusi vya ukimwi. Hata hivyo, dawa hizi hazipaswi kutumiwa bila ushauri wa kitaalamu au bila ufuatiliaji wa karibu. Zaidi ya yote, dawa hizi hazipaswi kutumiwa kama njia ya kuruhusu tabia hatarishi za ngono au matumizi ya madawa ya kulevya. Dawa za PEP ni njia ya mwisho ya kukinga maambukizi, siyo njia ya kwanza.
Kwa kumalizia, kuzuia maambukizi ya VVU/UKIMWI ni muhimu sana kwa afya yako na ya wapendwa wako. Kuchukua hatua za kujikinga na kupata elimu juu ya VVU/UKIMWI ni jambo la muhimu sana. Kumbuka pia kufanya vipimo vya VVU/UKIMWI mara kwa mara, kutumia kinga za kujamiiana, na kuepuka vitendo hatarishi. Iwapo unaambukizwa virusi vya ukimwi, unapaswa kuanza kutumia dawa za kusimamia virusi hivi mara moja na kupata ushauri na msaada wa kiakili na kijamii.
